استاد من

کارکلاسی صفحه 13

کتاب کاروفناوری پایه هفتم

پودمان نوآوری و فناوری

بررسی چند سیستم در بدن انسان

در گروه خود، دستگاه ها و زیر سیستم های بدن انسان را در جدول زیر بنویسید.

مطالب تکمیلی

سیستم بینایی

ساختمان چشم :

چشم انسان از دو قسمت تشکیل شده است:
ساختمان خارجى کرۀ چشم از کاسه چشم، ماهیچه هاى گردانندۀ چشم، پلک ها، پردۀ ملتحمه و دستگاه اشکی تشکیل شده است.

ساختمان داخلی کرۀ چشم چند قسمت دارد و دیوارۀ آن دارای سه لایۀ سفید بیرونى یا صُلبیّه؛ لایۀ میانی یا مشیمیه و لایۀ داخلی یا شبکیه. صلبیّه شکل کره مانند چشم را در خود نگه می دارد، قسمت شفاف صلبیّه که قرنیه نام دارد با مُلتَحِمِه محافظت می شود؛ مشیمیه لایۀ تغذیه کننده چشم و از خون تغذیه می کند. دنبالۀ آن در پشت قرنیه را عنبیّه می گویند که قسمت رنگى چشم است و در وسط آن سوراخی به نام مردمک وجود دارد. در پشت عنبیّه جسم مژگانى است که عدسی را در جاى خود نگه می دارد و نور از داخل عدسی وارد چشم می شود؛ شبکیّه دریافت کنندۀ نور است و از طریق عصب بینایى آن را به صورت پیام هاى عصبى به مغز می 

سیستم شنوایی

ساختمان گوش:
گوش اندام شنوایی است و به سه قسمت متمایز تقسیم می شود :
گوش خارجی: شامل دو قسمت لالۀ گوش که در جمع کردن امواج صوتی کمک می کند و مجرای گوش خارجی که ارتعاشات صوتی را به پرده صماخ هدایت می کند. لالۀ گوش اندامی نامرتب است که به استثنای قسمت پایین که به آن نرمۀ گوش گفته می شود، از غضروف و بافت لیفی تشکیل یافته است. سه دسته عضلات مختلف در جلو، بالا و عقب گوش قرار دارند.
گوش میانی: گوش میانی یا حفرۀ صماخی محفظۀ کوچکی است که در پشت پردۀ صماخ قرار دارد. پردۀ صماخ حد فاصل مجرای گوش خارجی و گوش میانی است.
گوش داخلی: گوش داخلی در استخوان گیجگاهی قرار گرفته است و شامل چندین حفره است که در ضخامت استخوان پیش رفته اند. این حفرات را لابیرنت استخوانی می گویند که از لایۀ نازک غشایی مفروش شده که خود، لابیرنت غشایی را تشکیل می دهند.
لابیرنت استخوانی شامل سه قسمت است. دهلیز که قسمت مرکزی آن است؛ مجاری نیم دایر ه ای که با دهلیز رابطه دارند و سه بخش فوقانی، خلفی، خارجی را تشکیل می دهند؛ و دیگر حلزون که به شکل لولۀ مارپیچی است که به دور خود پیچ خورده و مشابه غلاف حلزونی است.

سیستم خون رسانی

ساختمان قلب :

قلب شکل گلابی دارد که قاعده آن به طرف بالا و نوکش به سمت پایین و کمی متمایل به چپ است. اندازۀ قلب در هرکس تقریباً به اندازۀ مشت بسته اوست. وزن قلب در بزرگسالان 240 تا 270 گرم است و مابین دو ریه و در سمت چپ سینه قرار دارد. قلب از چهار حفره تشکیل شده است. دو دهلیز راست و چپ در بالا و دو بطن راست و چپ در پایین. دو سیاه رگ بزرگ به نام ورید بزرگ سیاه رگ زیرین و ورید بزرگ سیاه رگ زبرین که وارد دهلیز راست شده، خون سیاهرگی تمام بدن را وارد قلب می کنند. یک سرخ رگ درشت به نام سرخ رگ ششی، خون را از بطن راست خارج کرده، برای تصفیه به ریه ها می فرستد.
چهار سیاه رگ خون تصفیه شده را از ریه ها وارد دهلیز چپ می کنند و سپس خون از طریق بطن چپ و از راه سرخ رگ درشتی به نام آئورت به تمام بدن پخش می شود. همۀ اعضای بدن باید خون کافی در دسترس داشته باشند تا مواد غذایی و اکسیژن لازم را برای آنها فراهم سازد.

سیستم تنفسی

ساختمان و کار دستگاه تنفس:

دستگاه تنفس از دو قسمت اصلی تشکیل شده است: راه های هوایی و شش ها. راه های هوایی، محل ورود و خروج هوا به شش هاست و شامل بینی، حلق، حنجره، نای و نایژک ها می شود. شش ها یا اعضای اصلی تنفسی، مبادلۀ گازهای اکسیژن و دی اکسید کربن بین هوا و خون را به عهده دارند. هوا از راه بینی وارد دستگاه تنفس می شود و پس از عبور از حلق، حنجره، نای، نایژه و نایژک ها به کیسه های هوایی می رسد. آنگاه پس از مبادلۀ اکسیژن، دی اکسید کربن، دوباره از همان راه خارج می شود.

بینی: هوا از راه بینى وارد شش ها می شود. بینى شامل دو قسمت بینى خارجى و حفره است. بینی خارجی قسمتى از بینى است که در روى صورت دیده می شود. قسمت بالایى آن، استخوانى و قسمت پایینى آن غضروفى است. بینى خارجى از پوست پوشیده شده است. در این قسمت، غده هاى چربى بزرگى وجود دارد که گاه سوراخ هاى آنها روى پوست بینى دیده می شود. داخل بینى مو هاى ضخیم و کوتاهى وجود دارد که از ورود گرد و خاک به داخل بینى جلوگیرى می کند.

سیستم گوارش

ساختمان و کار دستگاه گوارش:

دستگاه گوارش انسان شامل دهان، مری، معده، رودۀ کوچک و رودۀ بزرگ، راست روده، مقعد، غدد گوارشی، غدد بزاقی و ضمایم آن است. اندام هایی مانند کبد، لوزالمعده و کیسۀ صفرا هم در هضم و جذب مواد غذایی نقش مهمی را در دستگاه گوارش به عهده دارند. مواد غذایی در دهان جویده شده، با بزاق دهان مخلوط می گردد، سپس از راه مری وارد معده می شود. در معده مواد غذایی ذخیره شده با شیرۀ معده مخلوط می شود و ماده ای ساخته می شود که اجازۀ ورود به رودۀ کوچک را دارد. مدت توقف مواد غذایی در معده بستگی به نوع غذا دارد: مثلاً آب و مواد قندی خیلی زودتر وارد رودۀ کوچک می شود تا چربی ها. مخلوط داخل معده، به تدریج وارد روده کوچک می شود. در رودۀ کوچک مواد غذایی با شیرۀ لوزالمعده و صفرا مخلوط و تجزیه می شود و این تجزیه شدن تا حدی ادامه می یابد تا اینکه غذا قابل ورود به خون شود؛ مثلاً مواد قندی، نشاسته و… به موادی مثل گلوکز یا فروکتوز یا امثال آن تبدیل می شود یا چربی ها به اسیدهای چرب تبدیل می شود و پروتئین ها به اسید آمینه تبدیل می شود تا قابل ورود به سلول های بدن باشند. کار جذب در رودۀ باریک در اینجا تقریباً به اتمام می رسد. در رودۀ بزرگ عمل جذب اندک است و فقط مقداری آب جذب می گردد. سپس مواد زائد به صورت مدفوع در رودۀ بزرگ ذخیره می شوند تا به موقع دفع شود.

سیستم دفع ادرار

ساختمان و کار دستگاه ادراری:

دستگاه دفع ادرار شامل کلیه، میزنای، مثانه و مجرای دفع ادرار است. کلیه ها اعضای اصلی دستگاه دفع ادرار هستند و در پشت معده و روده ها به دیوارۀ پشتی شکم چسبیده اند. به هرکدام یک سرخ رگ وارد و از آن یک سیاه رگ خارج می شود. خون وارد شده به کلیه تصفیه و مواد غیرلازم و سمی آن گرفته می شود و خون تصفیه شده از طریق سیاه رگ خارج و به قلب باز می گردد.
از هر کلیه یک لوله به نام میزنای نیز خارج می شود. این لوله مواد اضافی و سمی گرفته شده از خون را که ادرار نام دارد، درون کیسه ای به نام مثانه که در پایین شکم قرار دارد، می ریزد. بافت کلیه شامل دو بخش مرکزی و محیطی است. بخش مرکزی هرمی شکل است. قاعده هر هرم به طرف قشر کلیه و رأس آن به طرف مرکز کلیه (لگنچه) است. بخش قشری کلیه، بخش مرکزی را دربرگرفته است و در آن انشعابات سرخ رگ ها، سیاه رگ و قسمت اصلی نفرون ها دیده می شود.
کلیه ها از لوله های بسیار باریکی به اسم نفرون ها، تشکیل شده است که اگر این لوله ها دنبال هم قرار گیرند، کیلومتر ها طول پیدا خواهند کرد. خون وارد کلیه ها می شود و از مویرگ های نازکی که مجاور این لوله ها هستند، می گذرد. در اینجا تبادلی عجیب بین مویرگ ها و این لوله ها انجام می شود، به این معنی که آب و سموم از راه خون دفع شده و ادرار را تشکیل می دهد. مهم تر اینکه تک تک موادی که داخل خون هستند اعم از گلوکز، ویتامین ها، مواد آلی مثل سدیم، پتاسیم، کلسیم و… در اینجا بررسی می شوند. اگر این مواد بیشتر از احتیاج بدن باشد، دفع و داخل لوله ها و در نتیجه داخل ادرار می شود. ادرار قطره قطره از کلیه ها داخل حالب ترشح شده و در مثانه انبار می شود تا به موقع دفع گردد.